Współczesny, dynamicznie rozwijający się rynek pracy, dostarcza coraz więcej innowacyjnych i alternatywnych form zatrudnienia, oferujących większą elastyczność niż tradycyjna umowa o pracę. Jednym z takich nowatorskich trendów jest pojęcie gig work, które zdobywa coraz większą popularność zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców.

Kim są gig workerzy?

Gig workerzy, znani również jako pracownicy na zlecenie, freelancerzy lub samozatrudnieni, to osoby pracujące na zasadzie krótkotrwałych kontraktów, projektów lub zleceń. Istotą tego modelu jest elastyczność i swoboda wyboru zleceń oraz klientów. Geneza tego zjawiska sięga lat 80. i 90., kiedy to coraz więcej profesjonalistów zaczęło odczuwać potrzebę autonomii i kontroli nad własnym czasem i pracą. Współczesne technologie, takie jak platformy internetowe, znacząco przyczyniły się do rozwoju tego modelu pracy. Przełomem w świadczeniu usług za pośrednictwem platform cyfrowych stał się czas pandemii Covid-19. To w tym okresie w zasadzie na całym świecie usługi gastronomiczne, sprzedażowe, a nawet specjalistyczne zostały przeniesione do aplikacji mobilnych, gdzie konsumenci mogli w wygodny sposób realizować transakcje bez wychodzenia z domu. W ciągu 3 lat pandemii takie przyzwyczajenia konsumenckie utrwaliły się w społeczeństwie. Pojęcie tzw. gig work oraz gig economy, czyli modelu pracy dorywczej, którego podstawą są jednorazowo wykonywane usługi czy pojedyncze projekty, wpisało się na stałe w obraz światowego rynku pracy.

Branże i zastosowania.

Gig worker najczęściej prowadzi własną jednoosobową działalność gospodarczą lub realizuje zlecenia na podstawie innych elastycznych form współpracy, jako niezależny kontraktor. Najbardziej rozpoznawalnymi przykładami są freelancerzy tworzący treści, projektanci graficzni, programiści, copywriterzy, wysoko wykwalifikowani specjaliści, konsultanci, lekarze, prawnicy, psychologowie, księgowi. To także osoby pracujące w sektorze usługowym, takim jak dostarczanie jedzenia czy transport osób, korzystający z aplikacji mobilnych, np. Glovo, Uber itp. Tego typu aplikacje umożliwiają GIGerom znalezienie klientów i zleceń. Cyfrowe platformy pracy propagują innowacyjne usługi i nowe modele biznesowe oraz stwarzają wiele możliwości dla konsumentów i przedsiębiorstw. Mogą one skutecznie dopasowywać podaż pracy do popytu na nią oraz oferować możliwości utrzymania się lub uzyskiwania dodatkowych dochodów, w tym osobom napotykającym przeszkody w dostępie do rynku pracy, takim jak osoby z niepełnosprawnością, migranci, czy chociażby osoby pełniące obowiązki rodzicielskie i opiekuńcze. Praca za pośrednictwem platform internetowych stwarza możliwości tworzenia lub poszerzania bazy klientów, niekiedy w wymiarze transgranicznym. Zapewnia przedsiębiorstwom znacznie szerszy dostęp do konsumentów, umożliwia dywersyfikację dochodów i rozwój nowych linii biznesowych, a tym samym pomaga im w rozwoju. Dla konsumentów oznacza to lepszy dostęp do produktów i usług, do których w przeciwnym razie trudno byłoby dotrzeć, a także dostęp do nowych i bardziej zróżnicowanych usług.

Czy gig work jest dobrym rozwiązaniem dla wszystkich?

Gig work daje pracownikom szeroki zakres swobody w zarządzaniu swoją pracą, stawkami i czasem. Jednakże z większą elastycznością często wiąże się również większe ryzyko finansowe i brak pewności związanej ze świadczeniami socjalnymi typowymi dla tradycyjnych umów o pracę. Ważne jest, aby wybrać ten rodzaj zatrudnienia, który najlepiej odpowiada indywidualnym preferencjom i potrzebom.

Brak stabilności finansowej jest najczęstszym powodem spędzania snu z powiek gig workerom. Ponoszą oni nie tylko wysokie ryzyko braku stałych zleceń oraz zmian na rynku, wpływających na dostępność pracy. Samo doświadczanie nieregularności dochodów może prowadzić do poważnych trudności w planowaniu finansowym. Do tego dochodzi brak świadczeń pracowniczych dostępnych tradycyjnym pracownikom, takich jak chociażby płatny urlop czy ubezpieczenie grupowe.

Niewątpliwą zaletą tej formy zatrudnienia jest elastyczność, rozwój umiejętności i samodzielność. Gig workerzy mają kontrolę nad swoim harmonogramem i mogą wybierać zadania, które odpowiadają ich umiejętnościom i preferencjom. Ponadto praca w różnych projektach pozwala na zdobycie szerokiego spektrum doświadczeń i kompetencji, a poczucie niezależności i sprawczości daje olbrzymią satysfakcję.

Jednak aby móc cieszyć się korzyściami, płynącymi ze swobody zatrudnienia, GIGerzy powinni być wyposażeni w odpowiednie kompetencje osobiste. Ograniczenie formalności, związanych z bezpośrednim nadzorem i strukturalizacją realizowanych zadań nie pomaga gig workerom w wyborze strategii, wyznaczaniu celów i kierunku ich realizacji, jak ma to miejsce w tradycyjnym środowisku pracy. Ponieważ gig workerzy nie otrzymują wyraźnych wskazówek co do swoich celów i zadań od  liderów, muszą polegać na własnych umiejętnościach tworzenia takich struktur dla siebie, co może być czynnikiem decydującym o ich negatywnych lub pozytywnych doświadczeniach związanych z tą formą pracy. Kluczem do sukcesu może okazać się self-leadership.

Czym jest samoprzywództwo?

Samoprzywództwo (self-leadership) to proces, w którym jednostki, kontrolując swoje zachowania, jednocześnie wywierają same na siebie wpływ, poprzez specyficzny zestaw kompetencji. Postawa ukierunkowanych działań i wywieranie wpływu na samego siebie mają wynikać z dużej samoświadomości, a w efekcie skutkować wysoką efektywnością osobistą w podejmowanym działaniu. Osoby kształtujące w sobie umiejętność samoprzywództwa charakteryzuje wyższy poziom wewnętrznej motywacji, któremu jednocześnie towarzyszy poczucie realizacji celów i odczuwanie satysfakcji, co w praktyce oznacza umiejętność wypracowania zachowań zgodnych z wytyczonym dla siebie celem. Samoprzywództwo jest zatem procesem pracy nad sobą, rozwijania świadomości siebie i celowego wpływu na własne myślenie, odczuwanie i zachowania.

W kontekście zawowodym samoprzywództwo to zdolność do aktywnego kształtowania własnej drogi kariery oraz podejmowania inicjatywy w osiąganiu celów zawodowych. W przypadku gig workerów samoprzywództwo ma szczególne znaczenie, ponieważ są oni odpowiedzialni za zarządzanie swoją pracą, zdobywanie zleceń i budowanie swojej marki osobistej.

O jakie kompetencje warto zatem zadbać, pracując jako gig worker?

• Samodyscyplina.

Gig workerzy muszą być zdolni do samodzielnego zarządzania czasem i pracą. Samodyscyplina pozwala im na efektywne wykonywanie zadań nawet w warunkach braku nadzoru.

• Zarządzanie sobą.

Czyli umiejętność określania celów, priorytetów oraz tworzenia planów działania jest kluczowa dla efektywnego samoprzywództwa. To pozwala skupić się na istotnych zadaniach i uniknąć rozpraszania się.

• Kreatywność.

Kreatywność w poszukiwaniu nowych zleceń i rozwiązań umożliwia wyróżnianie się na tle konkurencji i dostosowywanie do zmieniających się wymagań rynku.

• Komunikacja.

Wirtualna natura pracy gig workerów wymaga silnych umiejętności komunikacyjnych. Skuteczna komunikacja z klientami i współpracownikami może wpłynąć na zdobycie nowych zleceń i budowanie długotrwałych relacji.

• Samomotywacja.

W niestabilnym środowisku pracy gig workerów, samomotywacja jest kluczowa. Brak stałego nadzoru wymaga od pracowników silnej wewnętrznej motywacji do ciągłego doskonalenia się i osiągania wyników.

• Przywództwo.

To ważna kompetencja w przypadku realizacji projektów zespołowych. Chociaż GIGerzy najczęściej pracują w pojedynkę, powinni również skutecznie przewodzić zespołom projektowym, gdy okaże się to konieczne, oraz posiadać zdolność inspirowania innych do osiągania wspólnych celów.

Samoprzywództwo pomaga gig workerom nie tylko w przetrwaniu, ale także w odniesieniu sukcesu w warunkach niepewności. Pozwala na tworzenie unikalnej wartości, która wyróżnia ich na konkurencyjnym rynku pracy. Ci, którzy rozwijają tę cechę w sobie, mają większą zdolność do dostosowywania się do zmian, zdobywania nowych zleceń i budowania trwałych relacji z klientami.

Czy self-leadership wystarczy?

Jak pokazują badania Matthew P. Crayne i Alice M. Brawley Newlin (2023) przeprowadzone na 924 uczestnikach (kierowcach pracujących jako GIGerzy, tzw. rideshare drivers), samoprzywództwo wymaga olbrzymich zasobów i może przynosić korzyści pracownikom jedynie w optymalnych warunkach: wysokiego zadowolenia z pracy lub/oraz niskiego stresu finansowego (rozumianego jako indywidualna ocena zdolności do spłacania niezbędnych zobowiązań finansowych). Wysoki stres finansowy, podobnie jak niska satysfakcja z pracy, powodują drenaż zasobów poznawczych, emocjonalnych, a pośrednio również fizycznych. Podczas gdy tradycyjni pracownicy mogą zrzec się kontroli nad swoją pracą i celami na rzecz zewnętrznego przywództwa, gig workerzy nie mają takiej możliwości. Zamiast tego muszą zachować zwiększoną czujność i samodzielnie monitorować spójność i produktywność swojej pracy, co znacząco wpływa na obniżenie niezbędnych do efektywnego jej wykonywania zasobów.

Trendy i ograniczenia.

Tendencje na rynku pracy wskazują na dalszy wzrost znaczenia gig workerów. Coraz więcej osób poszukuje elastyczności i możliwości pracy zdalnej. Firmy również doceniają zalety tego modelu, takie jak dostęp do specjalistów na krótkotrwałe projekty oraz redukcja kosztów związanych z tradycyjnym zatrudnieniem. W odpowiedzi na te zmiany firmy i platformy pracy na zlecenie rozwijają narzędzia ułatwiające zarządzanie i rekrutację gig workerów.

Jednocześnie dynamiczny rozwój nowego zjawiska wywołał konieczność podjęcia próby uregulowania wykonywania obowiązków w takim trybie na poziomie międzynarodowym. Komisja Europejska rozpoczęła pracę nad projektem dyrektywy dotyczącej poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform cyfrowych. Wprowadzenie dyrektywy podyktowane jest między innymi polityką socjalną Unii Europejskiej, której celem jest poprawa warunków pracy osób świadczących usługi za pośrednictwem platform cyfrowych. W uzasadnieniu wniosku dyrektywy szacuje się, że obecnie jest ich ponad 28 mln zaś w 2025 r. będą to 43 mln. Dyrektywa zakłada m.in. zastosowanie domniemania stosunku pracy pomiędzy właścicielem platformy a gig workerem po spełnieniu kilku przesłanek, np. w przypadku określania lub ustalania górnych limitów poziomu wynagrodzenia, zobowiązania osoby wykonującej pracę za pośrednictwem platform internetowych do przestrzegania zasad dotyczących wyglądu, postępowania wobec odbiorcy usługi lub wykonania pracy, czy też ograniczania swobody organizowania pracy, w szczególności swobody wyboru godzin pracy lub okresów nieobecności, przyjmowania i odrzucania zadań oraz korzystania z podwykonawców lub zastępców.

Czas pokaże czy tego typu działania rzeczywiście chronią pracowników, czy raczej ograniczają swobodę świadczenia usług i działalność przedsiębiorców.

Nowa era pracy.

Era gig workerów przynosi nową perspektywę na pracę i zatrudnienie. Dla niektórych jest to okazja do rozwoju umiejętności, autonomii i elastyczności. Dla innych może stanowić wyzwanie ze względu na brak stabilności finansowej i korzyści pracowniczych. Niezależnie od tego, jakie są zalety i wady, ten model pracy staje się integralną częścią zmieniającego się krajobrazu zawodowego. Zmiany te wymagają nowych strategii zarówno ze strony pracowników, jak i pracodawców, aby móc wykorzystać potencjał i skutecznie zarządzać tym dynamicznym modelem zatrudnienia.

Źródło:

1. Matthew P. Crayne & Alice M. Brawley Newlin (2023), Driven to succeed, or to leave? The variable impact of self-leadership in rideshare gig work, The International Journal of Human Resource Management, DOI: 10.1080/09585192.2023.2211712
2. www.parp.gov.pl
3. Wniosek Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych z dn. 9.12.2021r.